Joost Vandommele
Beste vrienden, kameraden,
Precies 30 jaar geleden, dag op dag, stierf kameraad Micky Devine, bijnaam Red Mick, o.m. vanwege zijn rood-rosse haar, na 60 dagen hongerstaking als laatste in een rij van 10. Micky was werkelijk een man naar ons hart. Hij is geboren in de slum der slums Springtown Camp van Derry in mei 1954. (Alle hongerstakers waren van mijn generatie en dat doet een mens nog meer… Bij het schrijven van deze speech voelde ik me meteen dertig jaar jonger).
In het jaar ’60 verhuisde de familie Devine naar de beruchte Cregganwijk. (Ter vergelijking: in de Belfastwijk Ballymurphy, waar wij vanaf begin jaren ’70 jaarlijks gingen, bedroeg het officiële werkloosheidscijfer 90%; er was een gezin met 24 kinderen uit één moeder…). Naar aanleiding van de moord door Britse soldaten van twee ongewapende burgers nl. Dessie Beattie and Raymond Cusack werd Micky in juli 1971 lid van de James Connolly Republican Club (voor wie het niet mocht weten: de grote Ierse socialistische en nationalistische ideoloog, geëxecuteerd na de Paasopstand van ’16), van de rode, marxistische fractie van de Republikeinse beweging.
In augustus werd hij lid van de rode, zgn. Official IRA, de zgn Stickies t.o.v. de groene Provisionals, of Pinheads die in Derry (afgesplitst in 1969- ’70) minder aanhang hadden. Als jonge gast maakte hij dus de fameuze Bloody Sunday op 30 januari 1972 mee, die zich voornamelijk in Creggan afspeelde en het vervolg daarop, nl. de no-go-zones , de bevrijde gebieden in Derry – ook, weer in Creggan - bemand door diezelfde rode IRA, de marxistische Officials… Men kan zich zo voorstellen dat Micky zelf mee de vaak brandende barricades bemande om er tot augustus het Brits leger en de politie buiten te houden… Eind 1974 stond hij mee aan de wieg van de IRSP (Irish Republican Socialist Party) en de INLA (Irish National Liberation Army), die afscheurde toen de Officials zich te veel op Moskou gingen richten en een weg zochten om de weg van de gewapende strijd vaarwel te zeggen. De nieuwe beweging was sterk in Derry en in een deel van Belfast, in de zgn. Divis Flats, die men toen toepasselijk ‘the planet of the IRPS’ noemde. Zij stond onder leiding van de toen wereldberoemde Bernadette Devlin (in ’70 heb ik nog op mijn katholieke school een officieel bidprentje gehad met haar beeltenis: men wist daar blijkbaar niet hoe zij aan het evolueren was!) en de fameuze Seamus Costello, IRA-veteraan van de bordercampaign en vakbondsman die in oktober 1977 werd vermoord. Ik ben nog naar zijn begrafenis geweest…
In september ‘76 werd Micky gearresteerd net over de grens van de Vrijstaat met gestolen vuurwapens en 3.000 patronen. Op 20 juli 1977 kreeg hij hiervoor twaalf jaar. Intussen was in de H Blocs, de betonnen blokken gebouwd op de vroegere RAF-basis Long Kesh, in september 1976 een protestactie op gang gekomen omdat voor de republikeinse gevangenen de status van politiek gevangene (geïnterneerde) was vervangen door die van gewoon crimineel. Verdachten werden nu aan de lopende band door een zgn. Dipplock-court (een rechtbank met één rechter en zónder jury) veroordeeld. IRA-man Kieran Nugent was de eerste die weigerde gevangeniskledij te dragen en zich hulde in een deken. In Vlaanderen was dit ook het sein om Aktie te voeren voor de zgn. ‘blanketmen’ ofte dekenmannen. Zo ben ik ooit nog eens bedreigd met vervolging wegens openbare zedenschending omdat ik in zwembroek en paardedeken aan de toenmalige autoferry in Oostende ‘naakt’ stond te protesteren… In de H blocs zelf escaleerden de protesten tot de zgn ‘dirty protest’ het zich niet meer wassen en het weigeren om nog de nachtspiegel uit te dragen. De eigen excrementen werden dus maar aan de celmuren gesmeerd… Met het aantreden van Maggy Thatcher escaleerde de toestand nog meer, uiteraard! En in oktober 1980 gingen 7 IRA mannen en 1 INLA-man in hongerstaking o.l. v. de legendarische IRA-man Brendan Hughes, die ooit een rechtstreekse tap voor de IRA in het Britse hoofdkwartier had geïnstalleerd… De eisen of zgn. ‘5 demands’ waren:
1) het recht om geen gevangenisuniform te dragen,
2) het recht om geen gevangeniswerk te moeten doen,
3) het recht op vereniging binnen de gevangenis,
4) eenmaal bezoekrecht, een pakje en een brief per week, en
5) geen strafvermeerdering voor het gaande protest
Kortom: het herstel van de oude toestand mét erkenning als politiek gevangene. In die tijd organiseerden wij hier een protest voor de toenmalige Britse ambassade waarbij iedereen werd opgepakt, voor enkele uren vastgehouden etc... Begin ’81, toen de toestand van Sean McKenna zorgwekkend was, gaf de Britse regering tekenen om te willen onderhandelen. De hongerstaking werd opgeschort. Toen de republikeinen merkten dat ze bij de neus waren genomen, begon de legendarische Bobby Sands (1954) uit West Belfast, de leider van de IRA-gevangenen binnen de H blocs op 1 maart 1981 met een hongerstaking tot het bittere einde. Iedere week zou hij worden vervoegd door een nieuwe hongerstaker. Eerst was dat Francis Hughes (geboren op 12 mei 1956, 16 dagen ouder dan ik), samen met de fameuze Dominic McGlinchey, een echte plattelands-IRA-man uit Bellaghy, Co. Derry. Francis had ooit een Britse SAS-man omgelegd en werd door de Britten alom gevreesd was voor zijn doelmatig en onverschrokken optreden. Toen hij, gewond, met man en macht moest gearresteerd worden, durfde men hem lange tijd niet te naderen… Dan volgde IRA-man Ray McCreesh (1957), een melkvoerder uit Newry (Co. Down) en South Armagh het zgn. Bandit Country. Dan INLA-man Patsy O’ Hara, ook van 1957 en zoals Micky Devine een telg van het rode Derry en wel uit de fameuze Brandywellwijk. Patsy was pas gearresteerd voor het bezit van een handgranaat en was commandant van de socialistische republikeinen in the blocks. Zoals zijn evenknie van grote broer IRA, begon hijzelf ook als eerste aan de hongerstaking. De chefs gingen als eerste het vuur in en offerden niet de kleine garnalen zoals het meestal gaat... Dan volgde IRA-man Joe McDonnell van ’51, zoals Sands uit West Belfast. Zoals Bobby, had hij ook in zijn jeugd de zeer gewelddadige loyalistische feuds tegen zijn wijk en huis meegemaakt. Joe had nog als ‘internee’ vastgezeten op het beruchte gevangenisschip ‘Maidstone’ waar ooit eens een aantal Republikeinse vogels op miraculeuze wijze ontsnapt waren. Dan volgde IRA-man en bouwvakker Martin Hurson van ’56 en actief geweest in de East Tyrone Brigade. Dan volgde INLA-man Kevin Linch, drie dagen ouder dan ik. Kevin was een fameuze hurlingspeler (je weet wel met die zware essenhouten hurling sticks) en afkomstig uit Co. Derry. Hij was kapitein van het hurling team dat in 1972 voor Co. Derry in Dublin de All-Ireland Hurling Title won! Hij zat sedert 1977 zoals zo velen voor ‘posession’. Dan volgde IRA-man en verwarmingswerker Kieran Doherty van 1955 uit Andytown, West Belfast. Dan volgde automechanieker Tom McElwee van 1957, een kompaan van Francis Hughes, hongerstaker 2, uit Bellaghy. Op 22 juni 1981 begon dan onze Red Micky Devine die Patsy O’ Hara als INLA-commandant in de Blocs was opgevolgd met zijn hongerstaking.
Hongerstakingen hadden in de Ierse republikeinse beweging overigens al een lange staat van dienst als strijdmiddel. Evenals de traditie van het gewapend verzet liggen de Ieren ook aan de oorsprong van de meeste vormen van geweldloos verzet, bvb. de boycott, genoemd naar de Aktie tegen de wrede captain Boycott, één van de harteloze Britse rentmeesters in 1880 tijdens de zgn. landoorlog met de fameuze ‘evictions’, de uitdrijving van landloze en rechteloze Ierse boeren uit de grote door Britse grootgrondbezitters gecontroleerde domeinen. Ook allerlei vormen van burgerlijke ongehoorzaamheid, de rol van lied en poëzie, het laten verkiezen van gevangenen, sit-ins, ontsnappingen etc. vinden hun oorsprong in Ierland. De eerste bekende hongerstaker was IRB-man (voorloper van IRA) Thomas Ashe geweest die zich in september 1917 liet doodhongeren ook al om het statuut van politiek gevangene te bekomen. Om ongeveer dezelfde reden had de burgemeester van Cork Terence MacSwiney, na pogingen tot geforceerde voeding, zich laten doodhongeren in oktober 1920. 30.000 woonden zijn begrafenis bij. In de loop van de jaren’70 waren de IRA-mensen Frank Stagg en Michael Gaughan (50.000 woonden zijn begrafenis bij) in Engelse gevangenissen doodgehongerd. Ook de zusjes Price waren begonnen maar die had men tegen hun wil met geforceerde voeding 200 dagen overeind gehouden. Toen Sands ten einde krachten was, was er in ierland zelf en wereldwijd een grote solidariteitsbeweging gegroeid. De republikeinse beweging, die tot dan principieel alle vekiezingsdeelname verworpen had, droeg Sands voor in een tussentijdse verkiezing voor een Westminsterzitje in Fermanagh South Tyrone. Sands versloeg met 30.000 stemmen, 1000 meer dan zijn tegenstrever, de unionistische kandidaat. Ook vandaag precies 30 jaar geleden, op 20 augustus 1981, de overlijdens dag van Red Mick dus, zou Sands’ verkiezingsagent Owen Carron de zetel nog eens veroveren en de nieuwe electorale politiek van de republikeinen opstarten. Ook Kieran Doherty en Tommy McElwee werden trouwens tijdens hun Aktie verkozen maar dan als Zuid-Iers parlementslid, TD. Intussen was Sands, als MP nu, op 5 mei gestorven; 100.000 woonden zijn begrafenis bij. De republikeinen zouden de SDLP van nobelprijswinnaar John Hume nu electoraal snel overvleugelen en stilaan een vredespolitiek voeren en uiteindelijk deelnemen aan een gedeelde macht. Ik weet nog hoe wij onaangekondigde betogingen organiseerden met het ordewoord telkens de dag nadat een hongerstaker zou sterven hier in Brussel op straat te komen. Aanvragen konden we dus niet! Wij hadden trouwens ergens een telefoonkot ontdekt waar je wegens één of ander technisch probleem gratis kon telefoneren. Dit werd onze hotline met Ierland. Niet onbelangrijk want telefoneren en communicatie kostte veel geld in die dagen… Op 6 mei 81, de dag na Sands’ overlijden, waren we hier met duizenden. Het kalfde af tot 1500 na Hughes overlijden op 12 mei etc. Ook bij ons in Gent was het kot te klein…
In Ierland zelf had de hongerstaking wegens de onverzettelijke houding van de Iron lady niet echt resultaten geboekt maar wel de hele strategie van de republikeinse beweging, zoals gezegd, veranderd tot een respectabeler, parlementaire strategie. Dit tot verzet van mensen die vonden dat de strijd toch daar niet voor gevoerd was… (bv. Marcella Sands, de zus van e.a.) Aan de andere kant kan je natuurlijk van geen enkele bevolking gedurende vele decennia onophoudelijke hoge opofferingen vragen… Men kon trouwens moeilijk de hele republikeinse gevangenispopulatie van het Noorden van Ierland tot het bittere einde in aktie laten gaan. Uiteindelijk zijn na 30 jaar overal (in Ierland en elders) de mentaliteit en de mensen veel veranderd: consumptie heeft het gehaald en de mentaliteit van bewustzijn, belangeloze, idealistische inzet, menen wat je zegt en zeggen wat je meent, écht en waarachtig zijn en geen rolletje spelen, geloof in een maakbare maatschappij en vechten voor rechtvaardigheid is teruggevallen op een laag pitje. Ik vrees dat de hongerstaker van toen voor de doorsnee jongmens vandaag een soort marsmannetje is geworden…
Ironisch genoeg werden al die gevaarlijke criminelen na de goedevrijdagakkoorden van midden de jaren’90, zonder boe of bah vrij gelaten, zelfs deze die verschillende keren ‘life’ hadden gekregen zoals Walsh en McGurk die in Brighton Thatcher zélf bijna hadden liggen gehad hadden… Het waren dus blijkbaar tóch politieke gevangenen, waarom het uiteindelijk allemaal te doen was geweest! En ‘Red Mick’, Bobby, Francie, Ray, Patsy, Joe, Martin, Kevin, Kieran en Tommy? Zij blijven voor mij altijd staan als inspiratiebron… Met een ongelofelijk respect zal ik altijd blijven opkijken naar hen, zoals ik dat toen deed. Zij waren échte mensen! Niet zoals die vele flauwe en slechte kluchtspelers die nu het goede weer uitmaken! Ik weiger ook te veranderen voor één of andere gepromote conjuncturele modegril en andere flauwekul! Iets écht verander, staken en laat staan hongerstaken kun je nu eenmaal niet in een virtuele wereld! In ieder geval: al het aangehaalde is écht gebeurd, wat bewijst dat er terdege iets veranderd kan worden!
Joost Vandommele, 20 augustus 2011.
