Wegen en paden bepalen in belangrijke mate de bewegingsvrijheid van mensen. Vroeger hadden ze vooral een utilitaire functie voor het realiseren van verplaatsingen, maar ook bijvoorbeeld als weideplaats voor vee. Vandaag worden er geen koeien meer getuierd en zijn herders verdwenen. In de plaats kwam het recreatief gebruik door fietsers, wandelaars, ruiters …
Het belang van ons wegenstelsel is ook juridisch erkend. In toepassing van de wet van 10 april 1841 werd er in elke provincie een Atlas der Buurtwegen opgesteld. Deze atlassen geven een overzicht van alle wegen en paden met een openbaar karakter en werden opgesteld in het midden van de 19e eeuw. De inventaris bevat nauwkeurige gegevens over onder meer de breedtes of de namen van de wegen en paden. Er werd een onderscheid gemaakt tussen buurtwegen die behoren tot het openbaar domein en voetwegen die lopen over private gronden. Door de wet van 10 april 1841 kregen de buurt- en voetwegen een juridische bescherming. Voor het verleggen of afschaffen van deze wegen werd er een procedure voorzien. Sinds kort heeft elke provincie een geoloket waarop de Atlas der Buurtwegen te raadplegen is.
Een wereld zonder wegen kunnen we ons niet voorstellen en toch zijn veel kleinere wegen en paden of ‘trage wegen’ in hun voortbestaan bedreigd. Met de opkomst van de auto leken veel trage wegen overbodig te worden. Waarom zou je je voeten vuil maken op een onverlicht kerkwegje als je ook met de auto op je bestemming kunt geraken? Een ander probleem is de toenemende schaalvergroting in de landbouw die geen voetwegen meer duldt die dwars doorheen akkers lopen. Maar de grootste vijand van de trage wegen is de haast ziekelijke neiging van burgers om hun eigendom af te sluiten. Hoe hoger de omheining hoe beter, is het motto. Vooral rijke lui met veel eigendommen hebben de neiging om het gewone volk uit hun omgeving te weren. Denken we maar aan de industrieel Jan De Clerck die in 1992 een openbare weg in Waasmunster afsloot om met rust gelaten te worden. Een ander voorbeeld is de invloedrijke CD&V-politicus Paul De Keersmaeker uit Kobbegem die in 1984 als burgemeester van Asse een officiële voetweg naast zijn woning liet verleggen. Naar aanleiding van zijn 80e verjaardag werden er vanuit de politiek serieuze pogingen ondernomen om de oude weg van Brussel naar Dendermonde – die voor zijn woning is gelegen – te verplaatsen. Jammer genoeg is er een eindeloze lijst van wegen die op een gelijkaardige manier zijn verdwenen.
De afgelopen decennia is de interesse voor trage wegen opnieuw aan het groeien. Er bestaat zelfs een heuse ‘Trage Wegen vzw’. Trage wegen leiden je vaak langs mooie plekken, het is er rustiger én veiliger! Voor recreanten, schoolkinderen, maar ook voor het gewone woon-werkverkeer hebben trage wegen een meerwaarde. En hoe meer trage wegen er zijn, hoe minder de wagen wordt gebruikt. Bovendien neemt de verbondenheid met de streek toe.
Stilaan groeit ook het besef dat trage wegen vaak een belangrijke historische en ecologische waarde hebben. Noem ze maar eeuwenoude, groene linten door het landschap.
Hoewel er duidelijk nood is aan meer trage wegen, blijft de politiek regelmatig eigenaars steunen die officiële buurt- of voetwegen afsluiten. Dat komt vooral omdat de gemeenten en provincies bevoegd zijn voor het beheer deze wegen en paden. Ze staan ‘dicht bij de burger’, weet je wel? Moedige burgers die het Algemeen Belang hoog in het vaandel dragen voeren op verschillende plaatsen processen om deze wegen opnieuw open te maken. In het Vlaams-Brabantse Holsbeek kon een inwoner na een lange juridische strijd de gemeente dwingen om alle officiële buurt- en voetwegen opnieuw open te maken. En wat blijkt? Deze wegen, waarvoor er zogenaamd geen interesse meer was, worden meer en meer gebruikt.
Maar de gevestigde orde zit niet stil. Op allerlei manieren wordt er gewerkt aan de afbraak van dit openbare patrimonium. Meestal gebeurt dat in stilte, aangespoord door organisaties als de Landelijke Gilde die onlangs een Trage Wegen-seminarie organiseerde voor beleidsmakers. Veel gemeentes en provincies voeren een zeer laks handhavingsbeleid rond trage wegen, waardoor na verloop van tijd verjaring optreedt en het openbaar karakter van de wegen vervalt.
Stilaan gaan we naar een situatie waarbij grote delen van het platteland ontoegankelijk worden, behalve in natuurgebieden er zeer veel paden bijkomen. Dit is een kwalijke tendens omdat veel natuurgebieden overbelast worden.
Trage wegen behoren tot het openbaar patrimonium en kunnen niet zomaar verkwanseld worden. Daarom vraagt de Vlaams-Socialistische Beweging dat er een krachtig beleid wordt uitgewerkt rond trage wegen waarbij de Atlas der Buurtwegen het uitgangspunt is. Deze wegen en paden moeten zoveel mogelijk worden vrijgemaakt. Is dat niet meer mogelijk, dan zijn goede alternatieven noodzakelijk. Er dient tevens kordaat opgetreden te worden tegen eigenaars die trage wegen afsluiten.
Wees waakzaam en hou je wegen open!
