Vorige week (29 juli) publiceerde de Spaanse krant El País een opiniestuk van Raül Romeva, de minister van buitenlandse zaken van de Catalaanse Republiek. Dit voormalige groene parlementslid zit sinds november in het "penitentiair centrum Lledoners" als politieke gevangene van de Spaanse staat (vreemd dat in de Belgische staat Bart Staes zowat de enige "groene" is die hiertegen protesteert). Mede omdat er in de Vlaamse pers opvallend weinig aandacht is voor de recente gebeurtenissen in Catalonië, publiceren we deze tekst. De centrale boodschap is immers een waarheid als een koe en onmisbaar voor een goed begrip van de situatie: er is geen Catalaans probleem, wel een Spaans.
De uitdagingen waarvoor Pedro Sanchez staat zijn enorm. In de jaren waarin de PP aan de macht was hebben we een zware verschuiving in autoritaire zin en een onaanvaardbare sociale en democratische achteruitgang gekend in de Spaanse staat. In een verstikkend klimaat van systemische corruptie waar niet op een geloofwaardige wijze tegen gestreden is, zijn er veel zaken waar zwaar op besnoeid is: de pensioenen en de welvaartsstaat, het democratische geheugen en bestuurstransparantie, de vrijheid van meningsuiting en de neutraliteit van de publieke media, de energie-efficiëntie en de rechtvaardigheid op de arbeidsmarkt, het beleid voor gelijkheid en huisvesting, de scheiding der machten en de gerechtelijke onafhankelijkheid… Een onvolledige lijst.
Het is zonder twijfel te hopen dat iedere beweging van de nieuwe regering om deze toestand te keren zal te wijten zijn aan een schuld aangegaan om haar aanstelling te bereiken. Pedro Sanchez en de alternatieve meerderheid die hem eerste minister gemaakt heeft, moeten zich niet laten intimideren. Het is noodzakelijk om de vrijheid en sociale rechtvaardigheid die we nooit verloren mochten hebben, terug op te bouwen en om antwoorden te geven op de vrees voor verandering die bestaat in de samenleving. Tot spijt van wie het benijdt is Spanje een nieuw tijdperk ingetreden. De politieke krachten die er de voortrekkers van zijn moeten zich niet afvragen wat er gaat gebeuren, maar moeten de drijvende krachten van de verandering zijn en een actieplan uittekenen om de transformaties te materialiseren die de staat toelaten om zich in de logica van het Europa van de 21e eeuw in te schrijven.
Het is vanzelfsprekend dat de oude structuren niet meer beantwoorden aan de nieuwe vragen van de burgers ten aanzien van de huidige uitdagingen. En de traditie, de inertie of het gemak kunnen niet meer als excuus dienen. In Catalonië, in Spanje, in werkelijkheid in heel Europa ontstaat er een nieuwe burgerbeweging die meer nabijheid en meer echte democratie eist. En dat is precies het echte verlangen dat het hele Catalaanse republikeinse project drijft: meer vrijheid en meer democratie. Spanje moet ten aanzien van het territoriale vraagstuk op een andere manier handelen dan het de laatste drie eeuwen gedaan heeft als het zich echt wil aansluiten bij een model dat in Europa ten volle leeft. Doorheen het conflict met Catalonië moet het breken met een geschiedenis van botsingen en we zullen het moeten doen door samen te werken, als twee subjecten die in staat zijn overeen te komen over de manier waarop we over onze toekomst zullen beslissen. In werkelijkheid gaat het er om om te bepalen hoe wij, allemaal, willen dat onze wederzijdse relaties zijn en hoe we omgaan met de geschillen. Want we moeten ons niet laten misleiden, als er deze jaren gepraat wordt over “het Catalaanse probleem” of over ik weet niet welke ultieme beslissingen of uitdagingen, is men bezig weg te kijken van de kwestie. Er was en er is geen “Catalaans probleem”. Het is Spanje dat een probleem heeft met zijn democratie, met zijn identiteiten en met zijn soevereine entiteiten. En het moet het zonder verder uitstel aanpakken.
Zelfs van in de gevangenis vraag ik eerste minister Sanchez dat hij moedig is en in staat om een alternatief project te creëren voor de Spaanse staat, waarvan de essentie in vraag gesteld wordt en die kwetsbaar is in zijn ontwerp, die geweigerd heeft te luisteren, te spreken en tot akkoorden te komen.
Ik ben er zeker van dat alle democraten het er over eens zijn dat de toekomst bepaald dient te worden op basis van de vrijheid en niet onder dwang. De hand van de dialoog die we vanuit Catalonië aanbieden moet worden geïnterpreteerd als een driedubbele kans: voor Catalonië, voor Spanje en voor het geheel van Europa. De manier waarop we het vraagstuk oplossen van de democratische verzuchtingen van de burgers en de noodzakelijke versterking van de synergieën tussen de volken kan de toekomst van Europa bepalen. Doe het niet voor Catalonië. Doe het voor Spanje en als wissel op de toekomst.
Raül Romeva i Rueda, ex-lid van het Europees Parlement 2004-2014, Minister van Buitenlandse Betrekkingen van de Catalaanse republiek, politiek gevangene van de Spaanse staat sedert 23 maart 2018.
