Men mag stilaan spreken van een linkse vloedgolf in Zuid- en Centraal Amerika. Nu valt het dominosteentje in Chili. De voormalige studentenprotestleider Gabriel Boric heeft de extreemrechtse katholiek José Antonio Kast overtuigend verslagen in de tweede ronde. Op 35-jarige leeftijd is hij de jongste president ooit verkozen. Bij de Chileense oligarchie en in Washington is het andermaal tandengeknars.

De dictatuur is niet vergeten

De overwinning van Gabriel Boric komt niet uit de lucht gevallen. Reeds verschillende jaren zijn er in Chili massale volksprotesten aan de gang. De pas verkozen president, de 35-jarige Gabriel Boric is één van de woordvoerders. Twee hoofdlijnen drijven de massale acties: de strijd tegen het neoliberale model met onder meer de grote sociale ongelijkheid én de eis voor een nieuwe grondwet.

 

De recente geschiedenis van het land speelt vandaag sterk mee op de achtergrond. Terug naar 1973. De democratisch verkozen (marxistische) president Salvador Allende voerde in 1973 een sociaal beleid van nationale soevereiniteit en wilde onder meer de kopermijnen onder Chileense controle brengen. President S. Allende vond de dood in een staatsgreep op 11 september 1973 door het leger o.l.v. de fascistische generaal Augusto Pinochet, gesteund door de christendemocraten, de kerk en de Amerikanen. Na de staatsgreep werden de volgelingen van de neoliberale Milton Friedman, de “Chicago-boys”, naar Chili overgevlogen om er een neoliberale shocktherapie op te leggen. De rechtse dictatuur in Chili was het eerste regime in de wereld dat de neoliberale recepten toepaste.

In de bloedige repressie die volgde werden culturele boegbeelden (o.m. de Nobelprijswinnaar literatuur Pablo Neruda en de wereldberoemde gitarist Victor Jara), militanten en leiders van de socialistische en communistische partij (waaronder Victor Diaz, secretaris-generaal van de Chileense CP) opgesloten en vermoord of moesten vluchten naar het buitenland. Generaals en officieren in het leger die niet meededen werden vermoord (bijv. opperbevelhebber René Schneider omdat hij als constitutionalist geen staatsgreep wou steunen). Alle politieke partijen werden verboden. Oudere lezers onder ons herinneren zich de reportage van BRT-journalist Maurice De Wilde in de hoofdstad Santiago in 1973 waar alle linkse mensen werden opgesloten in het voetbalstadion.

De democratie werd na die bloedige periode in 1990, onder massale druk, hersteld (A. Pinochet overleed in 2006. Zijn weduwe Lucia Hiriart overleed enkele dagen voor de tweede ronde van de jongste presidentsverkiezingen op 19 december jl. Haar dood gaf aanleiding tot grote vreugde bijeenkomsten van de familieleden van de slachtoffers van de dictatuur.)

Het volk herstelt het onrecht

Zowat vijftien jaar na het einde van de dictatuur, heeft het volk terug de veerkracht gevonden en de durf om extreemrechts en het neoliberale model te verwerpen in straatprotesten en de verkiezingen. Vele militanten van de protestbeweging tegen het neoliberale model zijn de broers, de zusters, zoons en dochters, de nonkels en tantes van zij die omkwamen of verdwenen tijdens de dictatuur. De Communistische en Socialistische Partijen zijn terug springlevend. Enkele jaren geleden (2006-2010 en van 2014-2018) werd de socialistische Michelle Bachelet tot eerste vrouwelijke president verkozen (haar vader, luchtmachtgeneraal Alberto Bachelet, werd ook vervolgd door de dictatuur, hij werd voor ‘verraad’ opgesloten, en stierf in 1974 aan een hartstilstand, wellicht door de brutale mishandelingen).

Vandaag zet de nieuw verkozen president Gabriel Boric de linkse renaissence verder in Chili. De voormalige studentenleider is met zijn 35 jaren de jongste president geworden in Zuid- en Centraal Amerika. Voor zijn verkiezingen waren er twee ronden nodig. Zijn tegenspeler was de rechtse katholiek José Antonio Kast, wiens vader een Duitse nazi was tijdens de Tweede Wereldoorlog (heel wat nazi’s vluchtten na de oorlog met de hulp van het Vaticaan naar Zuid- en Noord-Amerika, waar ze een grote rol speelden in de bloedige repressie). 

Gabriel Boric leidt een coalitie van communisten en socialisten. In november jl., de eerste ronde met zeven kandidaten, had Gabriel Boric niet de vereiste 30% om rechtstreeks verkozen te worden. Zijn tegenstander Kast voerde een neoliberale campagne, cultureel conservatief. Hij pleitte voor meer belastingverlagingen, voor een stop van de immigratie. Boric behaalde in november 26%. In de tweede ronde, zondag 19 december jl., haalde hij het met een duidelijke voorsprong. Nadat twee derde van de stemmen geteld waren, gaf A. Kast zijn nederlaag toe. G. Boric leidde met 55% tegen 45%. Vooral de stedelijke volksklassen hielpen Boric aan de overwinning. De nieuwe president G. Boric wil een einde maken aan de grote sociale ongelijkheid, aan de privatiseringen (hij wil de pensioenen nationaliseren en onderwijs gratis maken, betaald door de staat). Hij zal de belastingen verhogen van de grote mijnbouwbedrijven in Chili, die grote winsten maken. De verkozen president G. Boric zal ook een nieuwe grondwet opstellen, de oude is op maat van de neoliberale dictatuur. De opstelling ervan werd afgedwongen na maanden straatacties en een referendum. Boric heeft onder meer beloofd in de grondwet de abortusrechten en rechten op een homohuwelijk op te nemen, alsook meer rechten voor de inheemse Chilenen, waaronder de Mapuche-indianen.

Linkse vloedgolf in Amerika

Uiteraard kreeg de nieuw verkozen president felicitaties van zowat alle staatshoofden in Centraal- en Zuid-Amerika. De centrumlinkse president van het dichtst gelegen buurland Argentinië Alberto Gonzales feliciteerde Gabriel Boric en stelde: “We moeten ons inzetten om de vriendschapsbanden die ons verenigen te versterken en om in de regio een einde te maken aan de grote sociale ongelijkheid”. De Cubaanse president Miguel Diaz-Canel speekt over een “historische volksoverwinning”. De Venezolaanse president Nicolas Maduro (die onlangs met verve lokale en nationale verkiezingen won, bevestigd door onafhankelijke waarnemers, waaronder deze uit het vijandige Europa) zegt: “Wij begroeten het Chileense volk van Salvador Allende en Victor Jara voor hun overweldigende overwinning op het Chileense fascisme. Een geweldige dag voor de democratie. Leve Chili!”.

Vandaag zijn in zowat negen landen (Argentinië, Chili, Bolivia, Peru, Venezuela, Cuba, Nicaragua, Honduras, Mexico) linkse presidenten en regeringen aan de macht of voor in totaal 300 miljoen inwoners. We tellen er Brazilië niet bij waar de centrumlinkse presidentskandidaat L.I. Lula da Silva op winst staat in de peilingen voor de presidentsverkiezingen volgend jaar. Als we Brazilië erbij tellen, met een waarschijnlijke verkiezing van ‘Lula’, komen we op zowat 512 miljoen Zuid- en Centraal Amerikanen die kiezen voor het socialisme met een sociaal, ecologisch en soeverein beleid. Zonder de inmenging en de terreur van Washington en zijn lokale collaborateurs. In die middens is het nu “wenen en tandengeknars“ met het zicht op de linkse vloedgolf.

Miel Dullaert