Vanaf 1 januari 2015 treedt het nieuwe ‘onroerenderfgoeddecreet’ in werking. Het decreet en zijn uitvoeringsbesluiten vervangen een reeks oude decreten en had de bedoeling om een uniforme regelgeving voor bouwkundig, landschappelijk en archeologisch erfgoed tot stand te brengen. Een nieuw decreet was al langer aangekondigd, maar het duurde nog tot 12 juni 2013 voordat de voogdijminister Geert Bourgeois het decreet gestemd kreeg.
Het opstellen van een nieuw wettelijk kader heeft handen vol belastinggeld gekost, maar eigenlijk is er geen enthousiasme over het resultaat. Vooral in de erfgoedsector is er veel commotie geweest over de uitholling van de wetgeving. Lobbywerk van bedrijven en hun aanverwante organisaties heeft er voor gezorgd dat heel wat deuren zijn opgezet. Op een bepaald moment namen de voorzitters van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen zelfs ontslag uit protest tegen de gang van zaken. Maar ook de erfgoedtegenstanders zijn niet tevreden. Naar verluidt heeft de ‘centrumpartij’ CD&V op het laatste moment nog alles op alles gezet om de uitvoeringsbesluiten af te zwakken. De Belgische Boerenbond en de andere (CD&V-)lobbygroepen zijn echter nog niet tevreden met het resultaat: het Vlaamse erfgoed mag niet meer in de weg staan van de vooruitgang! Voor hen gaat de afbraak van de monumentenzorg niet ver genoeg. Ook eigenaars van beschermde goederen zijn niet gelukkig: de premies worden teruggeschroefd en alles wordt een stuk ingewikkelder.
Een juridische ontleding van het nieuwe erfgoeddecreet geven wij hier niet, maar dat het een zootje is merkte de Raad van State al op. Interne tegenstrijdigheden, ruime interpretatiemarges en ridicule passages tooien de wetgeving. Vanaf 2015 is het Vlaamse erfgoed een heel stuk minder beschermd, niet alleen door een afzwakking van de wetgeving, maar ook omdat de gemeentes bevoegdheden krijgen. Hiervoor hoeven zij geen gekwalificeerd personeel aan te nemen: de lokale politiek weet goed genoeg hoe ze met erfgoed moeten omgaan…
De vernietiging van het Vlaamse erfgoed schakelt in 2015 ongetwijfeld een tandje hoger. Projectontwikkelaars zullen veel minder last hebben van archeologie als ze een zoveelste ondergrondse parking neerpoten in onze historische steden. Het wordt veel gemakkelijker om ons beschermd erfgoed te banaliseren door het vervangen van schrijnwerk, het aanleggen van verhardingen of het kappen van waardevolle bomen en struiken. En ook de verdere vooruitzichten zijn slecht. Nu al wordt er gesproken van het afschaffen van de adviesplicht bij de sloop van tienduizenden waardevolle gebouwen.
De kop van Jut is de Vlaamse administratie die de monumentenzorg in goede banen probeert te leiden. Er is een heuse hetze op gang gebracht tegen de erfgoedambtenaren. Zij worden afgeschilderd als talibanstrijders en worden voortdurend onder druk gezet om dingen toe te laten die de draagkracht van het erfgoed overstijgen. De politiek met haar nepotisme en kortzichtigheid doet hier lustig aan mee.
De resultaten zijn in heel Vlaanderen te bezichtigen en zijn bijzonder droevig. Vlaanderen verliest in snel tempo zijn identiteit. Goedkope nieuwbouw, façadisme, neparchitectuur beheersen het straatbeeld en wees gerust: Vlaanderen wordt geen Bokrijk en kan dat ook nooit meer worden. Gebouwen met erfgoedwaarde maken nog maar een zeer beperkt aandeel uit van het totale gebouwenbestand. Op steeds meer plaatsen is er zelfs geen erfgoed meer aanwezig. Het lelijkste land ter wereld, waar de linkse flamingant, architect en stedenbouwkundige Renaat Braem (1910-2001) over sprak wordt in snel tempo realiteit.
Het had nochtans anders gekund. Daarover schreef de Vlaamse socialist Julien Kuypers (1892-1967) in 1951 het volgende: […] laten wij ons erfgoed verdedigen tegen de barbaren, om het even wie of wat zij zijn. Laten wij, telkens als het kan, het bestaande aanpassen bij de noden van het moderne leven, in plaats van het te vernielen. En laten wij meer typische hoeken ongerept bewaren, door ze wettelijk te beschermen of ze aan te leggen als natuurreservaat.
Het is schrijnend hoe wij ons erfgoed en onze open ruimte verkwanselen voor de grillen en het winstbejag van enkelen. Het is schrijnend hoe weinig reactie komt tegen het nieuwe erfgoeddecreet en de hele evolutie van de monumentenzorg in Vlaanderen. De Vlaams-Socialistische Beweging vraagt aandacht voor en verzet tegen deze gang van zaken. Het erfgoed in Vlaanderen verdient veel beter!
