De voorbije week escaleerde de situatie in Catalonië zo snel dat de President van de Catalaanse Republiek wegens politieke vervolging blijkbaar in het buitenland verblijft We zullen geen oordeel vellen geen oordeel over de opportuniteit van Puigdemonts verblijf in Vlaanderen of over wat hij beter wel of niet had gedaan. We zijn ons er namelijk zeer bewust van dat de repressie reëel is, dat de Spaanse staat mét steun van de Europese regimes nu een ware "crackdown" zal beginnen tegen de Catalaanse republikeinse beweging. We erkennen daarentegen wel Carles Puigdemont nog steeds als legitieme regeringsleider, aangesteld door een legitiem verkozen parlement, ook al zijn we altijd kritisch geweest voor zijn gevoerde beleid. En: deze president heeft het lef gehad om te handelen volgens het mandaat waarvoor hij werd aangesteld. Min of meer. We verwelkomen hem dus in onze “terre d'accueil”, net zoals we ons solidair verklaren met het Catalaanse volk en de Catalaanse basisbewegingen, die nu de wraakzucht van het Spaanse neofranquistische regime zullen ondergaan.
Dat gezegd zijnde, hebben de gebeurtenissen van de afgelopen periode aangetoond hoezeer het reformistische rechtse, liberale nationalisme problematisch is. Een reformistisch discours dat zich handhaaft binnen de structuren van de neoliberale EU blijkt in tegenspraak te zijn met het geclaimde einddoel van onafhankelijkheid.Binnen de bestaande structuren vallen er indedaad concrete verwezenlijkingen te realiseren. Maar – en dat geldt zowel voor Catalonië als voor Vlaanderen – op een gegeven ogenblik is het voor het verwezenlijken van reële (staatkundige én economische) soevereiniteit nodig om buiten deze bestaande structuren te durven treden. De Europese Unie heeft het klaar en duidelijk gemaakt: veranderingen zijn onmogelijk.
De N-VA had dit al begrepen toen ze de communautaire eisen in de inmiddels beruchte diepvries stak om een in essentie belgicistisch neoliberaal beleid te voeren, of, anders gesteld, om de lokale uitvoerende macht van de Europese Commissie te worden. De laatste weken zagen we weinig weerwerk van deze partij ten aanzien van de precaire situatie in Catalonië en na de formele onafhankelijkheidsverklaring was er niet eens de mogelijkheid tot een officieel partijstandpunt voor erkenning van die nieuwe republiek. Enkel een aantal individuen sprak zich uit. Van de hogere echelons, zowel binnen de partij als binnen de regeringen, hoorden we niets concreets. Het siert de N-VA wél dat ze de CD&V en de VLD - gelieerd aan de Spaanse partijen PP en Ciudadanos! - toch heeft kunnen weerhouden van al te openlijk de kant van Rajoy te kiezen zoals de meeste rechtse en liberale regeringen deden (al reikt die boodschap blijkbaar nog niet tot bij bv. een Marianne Thyssen). Dat maakte dat premier Michel toch op zijn minst opriep "tot dialoog" en het Spaanse staatsgeweld veroordeelde, als een van de eersten en weinigen in Europa.
Desondanks krijgt de éérste republiek ontstaan binnen de Europese Unie geen erkenning vanwege de regering waar de N-VA toe behoort. Het lijkt er op dat de N-VA inmiddels al zo goed ingenesteld zit in de comfortabele machtscenakels van de Belgische staat dat ze zo'n fundamenteel, principieel aspect van haar eigen bestaansreden zelfs niet meer in woorden mag formuleren, laat staan toepassen. Zelfs een expliciete begroeting van de geboorte van de nieuwe republiek door de Vlaamse minister-president of de voorzitter van het Vlaams Parlement zit er niet in, volgens de minister-president omdat dit geen Vlaamse bevoegdheid zou zijn. Zulke redeneringen hebben echter de voorzitter van de Corsicaanse Assemblee niet belet, dus wat zou zijn Vlaamse evenknie mogen beletten? Wij herhalen hoe dan ook onze oproep naar de Vlaamse Regering om met de regering van de Catalaanse Republiek de fact om te gaan als met de regering van ieder ander onafhankelijk land.
Aan Catalaanse zijde zagen we wel heel wat weerwerk vanwege de liberale PdeCat, de partij van president Puigdemont, en van het sociaaldemocratische ERC, dat binnen de regering de eigenlijke drijvende kracht achter de onafhankelijkheidsverklaring was. Toch tot op een zekere hoogte, tot wanneer het plafond van de Europese "democratie" bereikt was. Het moet erkend dat beide partijen verder zijn durven - of eerder moeten - gaan dan enige regerende partij in de EU ooit heeft gekund, inclusief de Griekse "anti-besparings"-regering van Syriza. Helaas zagen we na de formele verklaring in het Catalaanse parlement niet de stroomversnelling waar sommigen op hoopten. De regering heeft het immers nooit aangedurfd om werkelijk buiten de krijtlijnen van het neoliberale rechtse bestel te tekenen. Nieuwe staatsstructuren uitbouwen die een feitelijke tegenmacht konden bieden heeft ze nooit gedaan. Zelfs de ooit groots aangekondigde eigen Catalaanse belastingdienst is een lege doos gebleken. Jaren aan internationale diplomatie hebben ook niets opgeleverd. Niet onlogisch: de Europese constructie laat dat simpelweg niet toe. Een alternatieve economische soevereiniteit uitbouwen was al helemaal niet aan de orde bij de Catalaanse liberalen. Daarom was het voor het Catalaanse en Spaanse grootkapitaal de voorbije weken heel gemakkelijk om de economische chantage aan te wenden door bijvoorbeeld "weg te trekken" uit Catalonië.
Ter plaatse in Catalonië hebben we vastgesteld dat de brede basisbeweging dezelfde vragen heeft. Binnen deze beweging is de teleurstelling met "Europa" ook heel groot. Dat vertaalt zich momenteel in verwarring, misschien zelfs wanhoop, maar opent wel de mogelijkheid om een werkelijke sociale tegenmacht te gaan bouwen die niet meer ideologisch geketend is door het Europese neoliberale denkkader. Hoe het de komende dagen en weken verder zal verlopen kunnen we uiteraard niet voorspellen. We zagen enkel een formele eerste onafhankelijkheidsverklaring maar nog geen geboorte van een Republiek. Die zal pas vorm krijgen in een volgende fase, die waarin een brede sociale en democratische beweging eerst het hoofd zal moeten bieden tegen de aankomende repressiegolf, en daarna op basis van een antikapitalistisch en anti-imperialistisch (dus ook eurokritisch) programma de volkssoevereiniteit zal opeisen. De Catalaanse Republiek, die zal daar de uitloper van zijn, maar niet het beginpunt noch het eindpunt.
Voor ons is het klaar en duidelijk: de droom van een "hervormbare" Europese Unie waar plaats is voor een "Europa der volkeren" is gevallen. Werkelijke onafhankelijkheid betekent werkelijke soevereiniteit, en dat betekent: breken met de bestaande Europese orde. Dat is de uitdaging die zich nu voor de Catalaanse beweging stelt, maar dat geldt meteen ook voor alle andere volkeren in en buiten de EU. Het is enkel en alleen binnen zo'n soevereinistische context, waarin gebroken wordt met het kapitalisme, dat we de Catalaanse onafhankelijke republiek nog mogelijk achten. Een republiek die de macht weer in de handen van het volk legt. De republiek die vorige week werd afgekondigd, moet nu door het volk opgebouwd worden. Wij zullen, vanuit Vlaanderen, onze steun en solidariteit garanderen bij dit revolutionaire project.
Visca la república catalana!
