Eind november herdenken de Schotse republikeinse socialisten traditioneel hun historisch boegbeeld John Maclean (24 Augustus 1879 – 30 November 1923), geboren in Pollokshaws, toen nog even buiten Glasgow; nu Pollok, een dichtbevolkte voorstad ten zuidwesten van de stad en nog steeds een bolwerk van Schots republikanisme… Maclean was een ideologisch socialist die de Russische revolutie steunde. Hij vond dat de communistische partij op Schotse i.p.v. op Britse basis moest worden georganiseerd omdat z.i. de Schotten vlugger in staat waren het kapitalisme omver te werpen dan hun Engelse kameraden, wat leidde tot de oprichting van de Scottish Workers Republican Party. Dit standpunt isoleerde hem binnen de globale arbeidersbeweging, doch maakte hem razend populair bij de eigen Schotse achterban. Op 15 april 1918 werd hij gearresteerd wegens ‘opruiing’ en agitatie tegen de oorlog en de algemene dienstplicht. Op zijn proces in Edinburgh op 9 mei verdedigde hij zich met een legendarische speech waarin hij uiteraard verwees naar de Russische en Ierse revoluties en o.m. naar de in Edinburgh geboren Ierse revolutionair James Connolly. Hij werd veroordeeld tot 5 jaar. Even na wapenstilstand werd Maclean vrijgelaten uit de Peterheadgevangenis bij Aberdeen maar o.m. door hongerstaking en gedwongen voeding was zijn gezondheid al fel verzwakt. Hij stierf op 44-jarige leeftijd.
Zijn begrafenis werd door vele tienduizenden bijgewoond. Vandaag organiseert de Scottish Republican Socialist Movement als een platform van linkse independentistische krachten de Macleanherdenking onder de energieke leiding van Donald Anderson. Donald was de dag tevoren aan zijn ogen geopereerd maar regisseerde de hele dag alsof er niets was gebeurd… Ik spoorde zaterdag 26 november met Eurostar en Virgin naar Glasgow. Zaterdagavond, toevallig een vroeg Saint Andrewsfeest en gedurende een storm van formaat, zat ik mee aan in een buurthuis waar gezellig gefeest werd o.m. met goedkoop Pools bier en haggis. Het valt op hoe weinig verkrampt de Schotten met migranten omgaan, iets waar wij alleen jaloers van kunnen zijn… De plaatselijke dialecten in de arbeiderskwartieren zijn m.i. de moeilijkst begrijpbare in het Engelse taalgebied, moeilijker nog dan de Noord-Ierse en zeker ook niet wat je doorgaans in Schotse series à la Taggart hoort…
’s Anderendaags, op zondag 27 november haalde een bus ons op in George Square vanwaar we naar Eastwood Cemetery werden gereden (het kerkhof ligt vlakbij een stopplaats van Scotrail nl.Thornliebank). Als je door de hoofdingang van het kerkhof rechtsaf gaat, ligt Maclean een 50 metertal verder in het begin van een rij links. Aan het graf werd een korte toespraak gehouden. Ik stond bij de plaatselijke vlagdragers met een vlag van de V-SB gehesen op een Schotse vlaggenstok, samengehouden met elastiekjes in de Schotse wind… Terug aan de toegangspoort stonden enkele honderden samen en enkele plaatselijke republikeinse fife and drumbands zich al op te warmen. Het hele Ierse republikeinse repertoire (Sean South, Finnegans wake etc.) passeerde op de gekende opzwepende wijze de revue. Eigenlijk waan je je wel in het Noorden van Ierland op zo’n moment. In West Schotland, de Dal riada, leven trouwens sedert de 5deeeuw geëmigreerde Ieren. Later, ten gevolge van de vele Ierse crisissen en de industrialisering aan de Clyde, emigreerden nog eens vele (militante) Ieren. Overigens wordt de Starry Ploughvlag als Iers republikeins socialistisch symbool er vaak gebruikt. Enige tijd geleden nam de Schotse politie een Starry Ploughdundoek in beslag omdat dit een symbool van geweld zou zijn…
Na een mars van enkele kilometers door Pollok kwamen we aan het Macleanmonument waar ook een plechtig moment plaatsvond. Daarna was het ‘socialising’ in het plaatselijke buurtcentrum met een optreden van de folkband Celticwhiterose. Daarna mocht een afgevaardigde van elke deelnemende groep een ‘woordje placeren’. Zowel militante Schotse marxisten-leninisten als een Schotse CND-woordvoerder, die het gewelddadige in het leninisme verwierp, kregen het woord. Ook ik werd naar voren geroepen en improviseerde een korte toespraak waarin ik o.m. zei dat we deze zomer aan de Britse ambassade in Brussel een actie hielden naar aanleiding van 30 jaar overlijden van de Ierse hongerstaker Mickey Devine. Ik orakelde ook dat ik in Vlaanderen zou oproepen voor de volgende edities van de Macleanherdenking… Over Vlaanderen weet men (zoals in Ierland) bitter weinig. Ze kennen wel de Flemming clan en associëren de Vlaamse beweging met rechts… Van het bezoek van Bart De Wever met zijn voltallige partijtop aan het congres van de SNP in oktober ll. wisten ze niet veel. In ieder geval: mensen die graag van authentieke sfeer genieten, raad ik aan één van de volgende jaren het laatste weekend van november vrij te houden!
Joost Vandommele
